متن پیشنهاد تصویب شده ملی شدن نفت در مجلس شورای ملی

یادداشت دکترقوامی به بهانه ۲۹ اسفند روز ملی شدن نفت:
متن پیشنهاد تصویب شده ملی شدن نفت در مجلس شورای ملی:

به‌نام سعادت ملت ایران و به‌منظور کمک به تأمین صلح جهانی، امضاکنندگان ذیل پیشنهاد می‌نماییم که صنعت نفت ایران در تمام مناطق کشور بدون استثناء ملی اعلام شود یعنی تمام عملیات اکتشاف، استخراج و بهره‌برداری در دست دولت قرارگیرد.
مجلس سنا نیز این پیشنهاد را در ۲۹ اسفند ۱۳۲۹ تصویب کرد و پیشنهاد قانونی شد. بدین ترتیب روز ۲۹ اسفند ۱۳۲۹ به عنوان روز تاریخی ملی‌شدن صنعت نفت ایران در حافظه ملت ایران باقی ماند. محمد علی موحد؛ خواب آشفته نفت.
———————————
بعد از کودتای ۲۸ مرداد۱۳۳۲ دوباره تا سال ۱۳۵۷ یک قراداد کنسرسیوم را در ۲۹ مهر ۱۳۳۳ تصویب کرد. در این قرارداد که به قرارداد «امینی-پیج» نیز معروف شده‌است برخلاف قانون ملی شدن نفت ایران باز هم اکتشاف و استخراج و فروش نفت را به دست شرکت‌های خارجی سپرد و ایران به دریافت حق‌الامتیاز (با نام مبهم “پرداخت اعلام شده”) براساس اصل کلی پنجاه-پنجاه اکتفا کرد. بر اساس این قرارداد شرکت نفت ایران و انگلیس ۴۰٪، شرکت‌های آمریکایی نیز ۴۰٪، شرکت شل ۱۴٪ و شرکت نفت فرانسه ۶٪ در منافع کار سهیم بودند. مذاکرات مجلس هجدهم؛ نشست ۵۹.
————————————
از سال ۱۳۵۹ دوباره نفت ملی شد و تاکنون دولت از طریق وزارت نفت (شرکت ملی نفت عملیات اکتشاف، استخراج و فروش را به عهده دارد؛ علیرغم تلاش‌های زیاد در طی سال های گذشته هنوز نتوانستیم شرایط را برای ایجاد ارزش افزوده فراهم کنیم؛ شرایط فعلی اقتصاد کشور بخصوص تحریم‌ها و ویروس کرونا فرصت بسیار خوبی است تا بتوان شرایط برای ایجاد ارزش افزوده نعمت خدادادی فوق را با تجربه پر فراز و نشیب بیش از ۱۱۲ سال از زمانی که اولین چاه نفتی در مسجد سلیمان در ۱۲۸۶ به نفت رسید را فراهم کرد؛ مهم‌ترین اقدام برای حل مساله بلای سیاه به طلای سیاه:
۱- تغییر نگاه از علوم تجدید پذیر به علوم تجدید ناپذیر از دبستان تا دانشگاه است و تربیت نسلی که بتواند به حل مساله فوق کمک کند؛
۲- قطع وابستگی هزینه‌های جاری بودجه دولت از نفت؛ در شرایط فعلی بدلیل تحریم‌ها تقریبا زمینه فراهم شده است؛ ولی اگر شرایط اجتماعی برای کارآفرینان مهیا نگردد، موفقیت حاصل نمی‌گردد؛
۳-زمینه سازی برای هدایت نقدینگی سرگردان به سمت تولید (کاهش هزینه سرمایه گذاری) و پرهزینه کردن فعالیت‌های کاذب و زیر زمینی و قاچاق؛
۴- بهبود فضای کسب و کار؛
۵- و…
در پایان دو عامل دخالت آگاهانه دولت در اقتصاد و اراده خلل ناپذیر مردم می تواند آرزوی دیرینه ملی شدن واقعی نفت را محقق کند.