سفرنامه سیستان
سفر نامه (۱)روز چهارشنبه ۲۳ مهرماه ۱۳۹۹ در راس هیاتی از سوی وزارت اموراقتصادی و دارایی ( آقایان :۱- مراد پور مدیرکل امور بانکی، بیمه و شرکت‌های دولتی( معاونت وزیر در امور مربوطه)؛۲- جلالیان معاونت اعتبار بانک کشاورزی؛۳- جنتی معاون سازمان امور مالیاتی؛۴- معاون سازمان گمرک ایران؛
۵- برزگر مدیرکل امور مجلس وزارت)
عازم استان سیستان و بلوچستان شدیم
پرواز شرکت هواپیمایی زاگرس ساعت ۱۸/۵۰ پرواز و حدود ساعت ۲۰/۳۰ در فرودگاه استان فرود آمد؛ جلسه مقدماتی برای برنامه های روز ۵ شنبه مرور و بامداد ۵ شنبه ساعت ۶ صبح عازم شهرستان زابل که حدود ۲۰۰ کیلومتر با مرکز استان فاصله داشت حرکت کردیم؛
*هدف سفر :پاسخ به درخواست نماینده مردم شریف سیستان آقای دکتر دهمرده بود که در قالب سوالی از وزیر امور اقتصادی و دارایی در خصوص کم توجهی بانک‌ها با سیستان؛ مشکلات فعالان اقتصادی در خصوص مالیات و مشکلات بازارچه مرزی میلک بود؛
جاده زاهدان به زابل تقریبا ۱۰۰ کیلومتر چهاربانده بود که مشترک با راه منتهی به بیرجند و مشهد با فاصله حدود ۵۰۰ و ۱۰۰۰ کیلومتر بود؛ از کیلومتر ۱۰۰ از بزرگراه به سمت راست (زابل)تغییر مسیر دادیم بعد از ۲/۵ ساعت وارد فرمانداری زابل شدیم؛ در مسیر با مدیرکل اموراقتصادی و دارایی استان( آقای مرتضوی که اهل مهاباد بود و ارشد اقتصاد) در خصوص استان صحبت کردیم که آمار ها نشان دهنده وضعیت نامناسب استان در شاخص درآمد سرانه که حدود ۵۰ درصد متوسط کشور است و مساحت ۱۸۰ هزار کیلومتر مربع حدود ۱۱ درصد کشور و جمعیت ۲/۸۰۰۰۰۰ نفری حدود۳ درصد جمعیت حکایت از جایگاه نامناسب استان در بین ۳۱ استان کشور داشت؛ سهم معادن استان در تولید ناخالص داخلی حدود ۱ درصد و بخش کشاورزی وصنعت کمتر از ۴ درصد و حدود ۶۰ درصد سهم خدمات است؛ ۱۵۰ کیلومتر مسیر کویر و لم یزرع بود و معدود باغاتی در مسیر بود که از طریق حفر چاه عمیق محصولات گرمسیری مثل خرما تولید می کردند.
در مسیر جاده دوم زابل هم در راستای چهارخطه کردن در حال احداث بود و کم رونق بودن ماشین آلات پیمانکار حکایت از وضعیت کج دار و مریض پروژه های عمرانی کشور دارد( در سال ۹۹ در شش ماهه اول ۲۶۲ هزار میلیارد تومان مخارج بودجه عمومی کشور بوده که حدود ۴ هزار میلیارد تومان عمرانی در قالب اسناد خزانه پرداخت شده و ۲۲۰ هزار میلیارد تومان جاری که ۸۵ درصد آن جبران خدمات کارکنان یعنی حقوق و دستمزد است؛ جالب است بدانیم از سال ۱۳۸۱ لغایت ۱۳۹۱ بودجه هزینه ای دولت بیش از ۶/۳ برابر شده و از ۱۳۹۱ تا پایان ۱۳۹۸ هم چند برایر شده در حالیکه بودجه عمرانی بشدت کاهش یافته است) در کیلومتر حدود ۴۰ زابل شهر سوخته توجه را جلب کرد که در سمت راست جاده میراث موزه ای برای گردشگران ایجاد کرده بود و درسمت چپ جاده هم بقایای شهر سوخته به دلیل محدودیت زمان تصمیم گرفتیم در برگشت بازدید کنیم؛ به نزدیکی های زابل که رسیدیم فضای کویری به فضای سبز و کشت و کار تغییر کرد؛ جالب است بدانیم متوسط بارندگی در استان ۵۰ میلی متر است یعنی ۱/۵ متوسط کشور(۲۵۰ میلی متر ) و کشور هم ۱/۳ متوسط جهان( حدود ۸۰۰ میلی متر) در حالیکه تبخیر استان سه برابر کشور و کشور هم سه برابر جهان است: لذا محدودیت آب نیازمند تدبیر درست است؛ ساعت حدود۹ با عبور از مرکز شهر به فرمانداری زابل رسیدیم ابتدا جلسه ای داخلی در حدود ۵۰ دقیقه در سالن جلسات فرمانداری برگزار شد؛ فرماندار ویژه شهرستان ۱۸۰ هزار نفری زابل آقای غلامرضا گنجی بومی شهرستان که در دهه ۸۰ هم سابقه بخشداری منطقه را داشته ابتدا گزارشی از وضعیت شهرستان ارایه داد و گذری بر تاریخ کهن سیستان که انبار غله آسیا بوده( تعجب کردم چگونه استانی که یک پنجم متوسط کشور بارندگی دارد، زمانی انبار غله نه ایران بلکه آسیا بوده است؛ وقتی فرماندار توضیح داد از ۲۰ ساله گذشته علاوه بر خشکسالی طبیعی کشور دو حادثه مصنوعی هم مزیت بر علت شده و باعث ۱- بدلیل ایجاد سدهای مختلف در مسیر رودخانه هیرمند که از کوههای افغانستان سرچشمه می گیرد و آخرین آن سد کمال افغانستان است که باعث شده رودخانه خشک گردد و دبی حدود سه هزار متر مکعب که دریاچه ۲۵ میلیارد متر مکعبی هامون ورودی سالیانه را تامین کند، دیگر خبری نیست از دیگر نه جای تعجب که باعث تاسف و حسرت شد؛۲- حادثه مصنوعی دوم که فرماندار و نماینده محترم و مردم از آن گلایه داشتند احداث دیوار بتنی به ارتفاع سه متر در طول مرز که کیلومتر ها مرز را به لحاظ امنیتی بسته بود و ارتباط تجاری و طبیعی شهرستان با کشور همسایه را تحت تاثیر شدید قرار داد بود این نکات در جلسه بعدی با حضور هیات ، مسئولین استانی و شهرستانی و نمایندگان اقشار و اصناف مختلف شهرستان حدود سه ساعت بطول انجامیدمورد توجه و اعتراض بود؛ نمایندگان اصناف اظهار می داشتند، ۲۰ سال قبل رونق بسیار زیادی در بازار زابل بود به نحوی که بازاریان لحظه شماری می کردند چه زمانی کار تعطیل که استراحت کنند؛ همچنین در بخش کشاورزی و تولید دام ( گاو سیستانی که روزی ۱/۲ کیلو افزایش وزن داشته در مقابل انواع بیماری ها مقاوم بوده و بیش از چند صد هزار گاو سیستانی تامین گوشت و لبنیات می کرده امروز به کمتر از ۱۰۰۰ راس رسیده که آن هم با کوشش مرکز تحقیقات دانشگاه زابل حفظ شده وگرنه کامل منقرض شده بود؛ همچنین به سابقه چند ساله پزشکی که امروز الگوی دنیا شده مثل جراحی مغز و چشم و… حکایت از شرایط متفاوت امروز با دیروز داشت؛ بعد از جلسه مسئولین جلسه با فعالان اقتصادی شروع شد:
ابتدا فرصت در اختیار مردم و نمایندگان گذاشته شد تا مشکلات را طرح کنند؛ نمایندگان بازار از نحوه اخذ مالیات ارزش افزوده و جرایم زیاد گلایه داشتند بطور مثال نمایندگان صنف اتحادیه املاک شهر اظهار می داشتند یک بنگاه در سال ۱۳۹۷ در خرید و فروش دو ملک و ۳ مورد اجاره خانه بطور واقعی ثبت کرده که درآمدش از حقوق بنگاه حدود ۴ میلیون تومان در سال ۹۷ بوده که هر سه ماه باید ثبت و مالیات ارزش افزوده آن ۳۶۰ هزار تومان است ولی اداره شهرستان ۶ میلیون طلب کرده و حدود ۱۵ میلیون هم جریمه مالیات ارزش افزوده طلب نموده ؛ چند مورد دیگر هم اعتراض در خصوص تعلق مالیات ارزش افزوده به خدمات شرکت تعاونی روستایی بود ( که معافیت دارد) که مدیرکل امور مالیات استان اظهار می داشت چون دفاتر ارایه نکردند معافیت تعلق نمی گیرد حساب افراد را مسدود کرده بودند آقای جنتی تذکر داد که بر اساس اصل رجحان محتوا بر شکل نیاز نبوده و مشکل آنها باید حل شود؛ در خصوص مالیات آهن و مصالح فروش ها و طلا فروش ها که ارزش طلا مالیات می گیرند نارضایتی زیادی بدنبال داشت( در قانون اصلاح مالیات ارزش افزوده بخشی از مشکلات حل شده ولی بدلیل ایراد شورای نگهبان قانون جدید هنوز ابلاغ نشده و دولت بدلیل اتمام زمان تمدید لایحه تمدید را به مجلس یازدهم ارسال نموده است که با ابلاغ قانون جدید بخشی از مشکلات مرتفع می شود؛ در خصوص روز های مالیات بدلیل حوادث غیر مترقیه تقاضا داشتند روزها مالیاتی سال در شهرستان به نصف تقلیل یابد که آقای جنتی قول مساعدت دادند که مالیات اشخاص نسبت به سال ۹۷ افزایش نیابد؛
و اگر کسانی حتی سودشان نسبت به ۹۷ کاهش داده هر اظهار نامه ای بدهند سازمان مالیاتی شهرستان و استان بپذیرد؛ در خصوص گمرک میلک که بعد از جلسه بازدید بعمل آمد بنا شد ایکس ری تا پایان سال نصب گردد تا تردد روزانه ۴۰۰ دستگاه تریلی فعلی که ۹۰ درصد مربوط به کشور افغانستان و ۱۰ درصد ایرانی هستند تسهیل شده و به ۱۰۰۰ دستگاه در روز برسد که عمدتا به ترازیت کالا از از بنادر جنوبی چابهار و … کالا به افغانستان و سایر نقاط حمل کنند؛ وضع فعلی بسیار نامناسب و وزارت راه و شهرسازی از طریق پایانه های اگر زیر سازی و بهینه سازی پایانه را انجام دهند همچنین با کمک وزارت خارجه پل دوم هم احداث گردد تردد راحت تر خواهد شد و زمان انتظار کامیون ها و تریلی ها کاهش خواهد یافت ؛ لازم به ذکر است به دلیل اینکه طرف افغانی بصورت سنتی و حاکمان محلی در تجارت و قواعد گمرکی دخیل هستند رانندگان ایرانی گاه تا دو ماه در افغانستان معطل که ناچار انواع هزینه های معاملاتی مثل رشوه و محدودیت زمان و نبودن امکان اسکان خسارت زیادی می پردازند؛ مشکلات فعالان اقتصاد با بانک‌ها از جمله اعتراضات این بود که بانک تسهیلات ۱۸ درصد یکساله به اصناف می دهد ولی ۲۰ درصد تسهیلات را بلوکه می کنند و نرخ بیشتر از ۱۸ درصد می شود؛ یا برای تضامین باید اسناد داد و اسناد ملکی نیاز به مفاصا حساب با شهرداری،بیمه و سایر مراکز است که بطور مثال برای یک تسهیلات ۴۷۰ میلیون تومان که ۹۰ میلیون را بانک بلوکه می کند،۱۰۰ میلیون هم نهاد های دیگر ( مثل شهرداری و…)اخذ می کنند؛ آنچه دست کسبه را می گیرد ۲۷۰ میلیون و با دوماه تاخیر بانک تقاضای ۶۲۰ میلیون تومان می کند با ۱۰۰ میلیون سایر نهادها ۷۰۰ میلیون برای کسبه بیش از ۴۰ درصد تمام می شود که باعث تضعیف کسبه و اشتغال خواهد شد؛ همچنین به دلیل خشکسالی ها پی درپی کشاورزان موفق به باز پرداخت تسهیلات بموقع نشدند که سود و جرایم باعث مشکلات جدی شده است؛ از طرف دیگر بدلیل شرایط استان و عدم استقبال اهل تسنن از وام های دارای نرخ سود ؛ تقاضا برای ایجاد موسسات و بانک های فرض الحسنه ضروری است. بانک کشاورزی آماری از بند خ و تبصره ۳۵ و آمار شعبات بانک در استان و شهرستان ارایه نمود و آمادگی برای پرداخت تسهیلات ۱۵ درصد به احداث گلخانه ها و سایر طرح ها اعلام نمود ولی ظاهرا شهرستان برنامه برای سرمایه گذاری نداشت؛ البته آمار سرمایه گذاری خارجی در سال ۱۳۹۸ حدود یک میلیارد دلار است که کمتر از ۱۰ درصد آمار ثبت تحقق پیدا کرده است؛
بعد از جلسه به سمت بازارچه میلک حرکت کردیم که شاید ۴۰۰ تریلی در صف انتظار برای حمل بار به افغانستان بودند نبود زیر ساخت پایانه و بی نظمی و نبود ایکس ری و همچنین تریلی های از رده خارج افغانی چهره گمرک میلک را نازیبا کرده بود؛ در مسیر گمرک از دانشگاه زابل هم بازدید کوتاهی داشتیم دانشگاه در زمین ۱۴۰ هکتاری با ۱۲۸ رشته در مقاطع مختلف با ده هزار دانشجو و ۴۰۰ هیات علمی و ۹۰۰ کارمند و ساختمان ها و مراکز آموزشی و آزمایشگاهی، خوابگاه و سالن های ورزش و آمفی تئاتر و استخر سرپوشیده و سراهای دانشجویی دختر و پسر و سرای اساتید از نقاط قوت شهرستان محسوب می شد بعد از بازدید از بازارچه مرزی به مجموعه ۱۰۰۰۰ هکتاری رسیدیم که مربوط به دانشگاه زابل بود و زمینه یک دانشگاه ماموریت گرا در حوزه کشاورزی و منابع طبیعی را بخوبی فراهم کرده بود در کنار مجموعه فوق که زیر ساخت های لازم ایجاد شده بود مراکز رشد و مراکز پژوهشی دام، طیور( بخصوص گاو سیستانی ، شترمرغ)؛ گیاهان دارویی و چاه نیمه های که طبیعت بدلیل بادهای ۱۲۰ روزه سیستان ایجاد کرده و ژاپنی ها آن را به فرصتی تبدیل کردند که یک چاه نیمه کنار مجموعه فوق ۶۰۰ میلیون مترمکعب آب از سیلاب ها را ذخیره نموده بود اگر آمایشی کار کنیم و نه نمایشی بهترین فرصت برای زابل ، استان و کشور این است که ظرفیت ۱۰ هزار هکتاری فوق که همه امکانات را دارد( آب ۶۰۰ میلیون متر مکعب(۲۰ سد ۳۰ میلیون متر مکعبی که خدادادی است و وزارت نیرو ایجاد نکرده)؛ زمین ؛ نیروی انسانی تحصیل کرده ( ۴۰۰ هیات علمی ۱۰ هزار دانشجو و نیروی کار منطقه) حتی وزارت علوم بجای فرستادن اساتید به فرصت های مطالعاتی خارج از کشور برای مناطقی مثل زابل برنامه ریزی کند یا بکمک نهادها و دستگاه های دیگر از ظرفیت امکانات فوق که کمتر از ۵ درصد هم نیست هم دانشگاه زابل به دانشگاه کارآفرین تبدیل شود و بجای اینکه ۱۷۰ میلیارد تومان سالیانه از دولت بودجه بگیرد از محل درآمد اختصاصی دانشگاه بودجه چند دانشگاه استان را نیز تامین نماید. بعد از بازدید از مراکز مختلف پژوهشی و طرح های تولید شترمرغ، گاو سیستانی و گیاهان دارویی از نقطه صفر مرزی جروکه که در کنار مجموعه کشاورزی دانشگاه بود بازدید شد؛ هوا تاریک شد و به سمت زاهدان حرکت کردیم.
بعد از طی حدود ۴۰ کیلومتر از پروژه چاه ژرف هم که پیگیری دکتر دهمرده و همراهی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در ۴ سال اخیر ردیف بودجه اخذ نموده و چاه مطالعاتی اش به عمق ۳۰۰۰ متر احداث شده و آب با درجه حرارتت ۸۵ درجه سانتی گراد حدود ۱۲ لیتر بر ثانیه استخراج و برای مقاصد مختلف دارویی، شرب و … قابل استفاده است. چاه دوم هم در حال حفر بودند که ظرف دو ماه آینده به بهره برداری می رسد؛ جالب است مدیر کل امور اقتصادی و دارایی استان که باید مسلط به استان باشد نسبت به امکانات و ظرفیت های فوق تقریبا کم اطلاع بود ؛ ساعت حدود ۱۹/۳۰ و ساعت پرواز ۲۱/۴۰ و ۱۴۰ کیلومتر فاصله تا فرودگاه از آقای دکتر دهمرده خدافظی و به طرف زاهدان و سپس تهران برگشتیم:
چند نکته:
۱- بی اطلاعی و کم اطلاعی از قوانین و مقررات باعث ایجاد مشکلات می گردد البته انبوه قوانین( از ۱۲۸۵ تاکنون ۱۳۹۹ بیش از ۱۲۰۰۰ قانون در مجالس قبل و بعد از انقلاب وضع شده اگر آیین نامه ها و بخشنامه ها و … اضافه کنیم چند برابر می شود که نتیجه آن عدم اجرا ؛ اجرای بد و… ) می باشد؛
۲- الگو اداره هر استان با دیگر استان ها متفاوت لذا تفویض اختیار به مدیران در حوزه مربوطه لازم است؛
۳- مدیران که منصوب می شوند هم متخصص؛ هم عاشق کار در حوزه ماموریت باشند و صرفا برای پر کردن رزومه و ارتقاء منصوب نشوند.
